Việt Nam đang đứng trước ngã rẽ quan trọng: tiếp tục phát triển nhanh để đạt mức thu nhập trung bình cao, hay chuyển hướng theo con đường “tăng trưởng xanh Việt Nam” để bảo đảm phát triển kinh tế – xã hội bền vững. Với vị trí địa lý dễ tổn thương trước biến đổi khí hậu và áp lực giảm phát thải ngày càng lớn, tăng trưởng xanh không chỉ là xu thế mà trở thành đòi hỏi sống còn cho nền kinh tế.

Thách thức khí hậu và đầu tư thích ứng không thể chậm trễ

Việt Nam nằm trong top 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất từ biến đổi khí hậu. Mỗi năm xuất hiện trung bình 6–8 cơn bão lớn, kèm theo hạn hán và ngập mặn làm tổn thất khoảng 1,5–2% GDP. Ngân hàng Thế giới ước tính, nếu không có biện pháp thích ứng, đến năm 2050 thiệt hại có thể lên đến 12,5% GDP, tương đương 30–40 tỷ USD mỗi năm.

Để ứng phó, Chính phủ đã đề xuất gói đầu tư khoảng 233 tỷ USD đến năm 2050 cho các dự án thích ứng khí hậu, tương đương 0,75% GDP/năm. Trong đó, trọng tâm là nâng cấp hệ thống đê điều, xây dựng đê biển, cải tạo mương tiêu nước và phát triển cơ sở dữ liệu khí hậu quốc gia.

Vai trò của khu vực tư nhân ngày càng được đề cao để đạt được mục tiêu tăng trưởng xanh Việt Nam. Hàng chục doanh nghiệp đã chủ động đầu tư công nghệ chống ngập, tích hợp cảm biến thời tiết và giải pháp quản lý nước thông minh. Tuy nhiên, để nhân rộng mô hình, cần có chính sách tín dụng ưu đãi và khung pháp lý rõ ràng để giảm thiểu rủi ro đầu tư.

Tiết giảm phát thải – Bước chuyển không thể né tránh

Việt Nam cam kết đạt trung hòa carbon vào năm 2050, trong đó phát thải thấp hơn mức 2015 khoảng 30% vào năm 2030. Tuy nhiên, nền kinh tế vẫn phụ thuộc 60% vào than đá và dầu mỏ, dẫn đến mức phát thải CO₂ tính trên GDP cao hơn 1,8 lần so với trung bình ASEAN.

Quy hoạch điện VIII đặt mục tiêu tăng trưởng xanh Việt Nam đến 2030, tỷ trọng năng lượng tái tạo chiếm 49% công suất lắp đặt, tăng gấp đôi so với 2020. Cùng với đó, lưới điện thông minh và hệ thống pin lưu trữ năng lượng sẽ được mở rộng, giúp cân bằng công suất và giảm tổn thất điện năng 10–15%.

Trong nông nghiệp, Chiến lược giảm phát thải mê-tan hướng đến cắt giảm 30% khí nhà kính từ chăn nuôi và sản xuất lúa. Hai dự án thí điểm công nghệ xử lý phân và chuyển đổi rơm rạ thành phân hữu cơ đã giảm 20–25% phát thải, đồng thời tạo ra sản phẩm có giá trị gia tăng.

Phát triển kinh tế biển gắn kết tăng trưởng xanh Việt Nam

Kinh tế biển – gồm thủy sản, du lịch và năng lượng gió ngoài khơi – đóng góp 35% GDP và giải quyết việc làm cho hơn 20 triệu lao động. Việt Nam hiện có trên 3.000 km bờ biển, tiềm năng gió ngoài khơi lên đến 100 GW. Tuy nhiên, chỉ có 0,1% công suất đã được khai thác.

Chính phủ phê duyệt Quy hoạch điện gió ngoài khơi đến 2030 với mục tiêu 6 GW công suất, mở ra cơ hội đầu tư 12–15 tỷ USD đến 2035. Hệ thống cáp ngầm và trạm biến áp ngoài khơi sẽ được phát triển đồng bộ, giảm 20% tổn thất truyền tải so với gió gần bờ.

Trong lĩnh vực du lịch sinh thái biển, mô hình “xanh – xanh” kết hợp bảo tồn rạn san hô và phát triển du lịch cộng đồng đã thu hút hơn 1,2 triệu du khách quốc tế trong năm 2024, tăng trưởng 18% so với 2023, mang lại doanh thu 1,5 tỷ USD.

Vai trò chính sách và cơ chế tài chính xanh

Nghị quyết 55/NQ-TW (2020) và Luật Sử dụng năng lượng tiết kiệm (2021) là khung pháp lý quan trọng, quy định ưu đãi thuế và tín dụng cho dự án xanh. Tính đến năm 2023, tổng giá trị ưu đãi ước đạt 4.200 tỷ đồng, thu hút 3,5 tỷ USD vốn FDI vào năng lượng tái tạo.

Chính sách mua điện mặt trời áp mái (feed-in tariff) 7,09 US¢/kWh kết thúc năm 2023 đã được thay thế bằng cơ chế đấu thầu cạnh tranh, giúp giảm giá điện đầu vào xuống 5,5–6 US¢/kWh. Bên cạnh đó, cơ chế tín chỉ carbon nội địa dự kiến triển khai từ 2026 hứa hẹn thu về 200–300 triệu USD doanh thu thị trường mỗi năm.

Tài chính xanh – gồm trái phiếu xanh và tín dụng xanh – đã tăng trưởng mạnh: năm 2024, giá trị phát hành trái phiếu xanh đạt 2,1 tỷ USD, gấp 3 lần 2022. Nhiều ngân hàng đã cam kết dừng tài trợ dự án than mới kể từ 2025, tái cơ cấu danh mục cho vay sang năng lượng sạch.

Thúc đẩy đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số

Chuyển đổi số trong sản xuất và quản lý năng lượng giúp tiết kiệm 10–12% chi phí vận hành và 8% năng lượng tiêu thụ. Hệ thống SCADA, IoT và AI được tích hợp tại các nhà máy thủy điện, giảm hao hụt kỹ thuật xuống 3–5%.

Các startup công nghệ sạch như cung cấp giải pháp quản lý tòa nhà thông minh, giám sát phát thải và tối ưu hóa phụ tải đã gọi vốn thành công 50–70 triệu USD trong năm 2024. Quỹ Đổi mới sáng tạo năng lượng sạch (SEIF) của ADB cũng tài trợ 0,5 triệu USD cho các dự án khởi nghiệp BESS.

Đổi mới công nghệ trong ngành vật liệu xây dựng – như xi măng carbon thấp và bê tông hấp thụ CO₂ – đang được triển khai ở nhiều nhà máy, giảm 15–20% phát thải so với sản xuất truyền thống tạo tiền để để tăng trưởng xanh Việt Nam

Chuyển đổi công bằng – Đảm bảo lợi ích cộng đồng

Giảm phát thải và tăng trưởng xanh Việt Nam cần đảm bảo không bỏ ai ở lại phía sau. Giai đoạn 2026–2030, chương trình đào tạo nghề xanh cho 200.000 lao động ngành than, thép và xi măng sẽ giúp họ chuyển đổi sang các vị trí công tác trong năng lượng tái tạo và bảo tồn môi trường.

Chính phủ sẽ triển khai “khoản mua xanh” với ngân sách công 10.000 tỷ đồng/năm để ưu tiên hàng hóa, dịch vụ thân thiện với môi trường. Sáng kiến này hỗ trợ doanh nghiệp sản xuất vật liệu xanh, xe buýt điện và công nghệ xử lý nước thải để tăng trưởng xanh Việt Nam.

Các chính sách bảo hiểm rủi ro khí hậu dành cho người dân nông thôn, hỗ trợ tái canh cây trồng chịu hạn và phòng chống lũ lụt đã tiếp cận hơn 1,2 triệu hộ gia đình, giảm thiệt hại bình quân 20% so với năm trước.

Kết luận

“Tăng trưởng xanh Việt Nam” không còn là lựa chọn mà là yêu cầu sống còn để duy trì đà phát triển trong một thế giới biến động khí hậu. Ba trụ cột – thích ứng khí hậu, tiết giảm phát thải và phát triển kinh tế biển – cần được triển khai đồng bộ, kết hợp chính sách ưu đãi, cơ chế tài chính xanh và chuyển đổi số. Với quyết tâm chính trị và sự đồng hành của toàn xã hội, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu trong khu vực về tăng trưởng xanh Việt Nam và đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050.

Tìm hiểu thêm tại: 

Thông tin liên hệ:

CÔNG TY CỔ PHẦN NĂNG LƯỢNG XANH AN GIA
Văn phòng: 110 Đường Số 14, Khu đô thị Him Lam, Quận 7, Hồ Chí Minh, Việt Nam
Lĩnh vực: Điện mặt trời, sạc ô tô điện
Hotline: 0946 221 301
Email:angia.greenenergy@gmail.com
Website: ag-greenenergy.com (Điện mặt trời)
Website: https://www.thietbixedien.vn/ (Sạc ô tô điện EverEV, Sạc ô tô điện Weidmuller, Sạc ô tô điện BESEN)